Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ

 

Η πάροδος του χρόνου μας επηρεάζει σε πολλά επίπεδα. Σίγουρα μας κάνει σοφότερους, γεγονός που μας βοηθάει να αντιμετωπίζουμε την ζωή με άλλο τρόπο. Μας γεμίζει με ευχάριστες ή δυσάρεστες εμπειρίες που γενικά θεωρείται το αλατάκι της ζωής μας. Συγχρόνως όμως μας γεμίζει και … ρυτίδες, ένα ανεπιθύμητο αλλά πραγματικό γεγονός!

Η γήρανση παρουσιάζεται τόσο σε επίπεδο οργανισμού όσο και σε επίπεδο κυττάρου. Στον οργανισμό μας η γήρανση εκφράζεται με μειωμένη ικανότητα να αντιδρά στα ερεθίσματα, έλλειψη ισορροπίας στους μηχανισμούς της ομοιόστασης και αυξημένο κίνδυνο για ασθένεια. Όλες αυτές οι αλλαγές είναι μη αντιστρεπτές και αναπόφευκτα καταλήγουν στον θάνατο. Τα κύτταρά μας, τόσο στον οργανισμό όσο και σε κυτταροκαλιέργεια, έχουν την ικανότητα να διαιρούνται και με αυτές τις «τέλειες» διαιρέσεις αναπαράγουν τον εαυτό τους. Η ικανότητα αυτή όμως διατηρείται στα ανθρώπινα κύτταρα μέχρι περίπου την ηλικία των 35 χρόνων. Μετά αρχίζουν οι αλλαγές, που θα επηρεάσουν αρχικά τα κύτταρα και κατόπιν θα αναγνωριστούν ως γήρανση στον οργανισμό.

Τι είναι όμως αυτό που προκαλεί τη γήρανση? Υπάρχουν πολλές θεωρίες, κάποιες με βιολογική βάση κάποιες πιο θεωρητικές. Από τις βιολογικές η πιο επικρατής είναι η θεωρεία των τελομερών. Τα τελομερή είναι οι δομές (με επαναλαμβανόμενη αλληλουχία νουκλεοτιδίων) που βρίσκονται στο τέλος κάθε χρωμοσώματος. Το ένζυμο τελομεράση έχει ιδιαίτερη σημασία στη διατήρηση της δομής του τελομέρους. Το ένζυμο αυτό προσθέτει στο τελομέρος μία αλληλουχία νουκλεοτιδίων, προστατεύοντας τα από την φθορά των κυτταρικών διαιρέσεων, που διατηρεί την σταθερότητα και την λειτουργικότητα των χρωμοσωμάτων. Όταν τα κύτταρα διαιρούνται τα τελομερή κονταίνουν και αυτό συμβαίνει σε κάθε κυτταρική διαίρεση. Τα κοντύτερα αυτά τελομερή, με την σειρά τους, φαίνεται πως ενεργοποιούν μηχανισμούς που εμποδίζουν τον παραπέρα κυτταρικό πολλαπλασιασμό, γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα την γήρανση. Ο μηχανισμός αυτός είναι σίγουρα πολύ σημαντικός σε ιστούς όπως ο μυελός των οστών ή το επιθήλιο των αγγείων. Είναι όμως αυτός ο λόγος που γερνάμε? Ποντίκια στα οποία έλλειπε η τελομεράση, και δεν είχαν την προστασία από την ελλάτωση στο μήκος των χρωμοσωμάτων τους, δεν έζησαν πολύ λιγότερο από τα υπόλοιπα ποντίκια, όπως θα αναμενόταν με βάση την θεωρεία των τελομερών.

Σίγουρα λοιπόν η γήρανση είναι σύνθετο φαινόμενο και εμπλέκονται και άλλοι μηχανισμοί. Από τους πρώτους υποψήφιους για τα φαινόμενα της γήρανσης είναι οι ελεύθερες ρίζες, μόρια που προκαλούν οξειδωτικό στρες, που είναι γνωστό ότι καταστρέφει τις μεμβράνες. Ακόμη και τα αυτο-αντισώματα μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνα. Αυτά τα αντισώματα στρέφονται κατά των ίδιων κυττάρων του σώματος και σήμερα πολλές είναι οι αρρώστιες που χαρακτηρίζονται ως αυτοάνοσα νοσήματα. Θα μπορούσαν λοιπόν τα αυτο-αντισώματα να προκαλούν ή να συνεισφέρουν στη διαδικασία της γήρανσης.

Άλλοι πιστεύουν ότι η γήρανση οφείλεται στις ορμόνες του φύλλου. Βέβαια πειράματα σε πειραματόζωα, από τα οποία είχαν αφαιρεθεί τα γενετικά όργανα και κατά συνέπεια δεν μπορούσαν να παράγουν τις ορμόνες του φύλλου παρουσίαζαν κανονικά τα στάδια της γήρανσης. Κατά άλλους γερνάμε γιατί τα λάθη στο γενετικό μας υλικό δεν επιδιορθώνονται, όπως στα νεαρά κύτταρα, αλλά συσσωρεύονται με τον χρόνο. Ή πολύ απλά μπορεί να υπάρχει μάσα μας ένα βιολογικό ρολόι που μέσω του νευρικού ή ενδοκρινικού μας συστήματος να καθορίζει το πόσο χρόνο έχουμε σε αυτή τη ζωή.